Ontwapend

Een beetje zenuwachtig en wiebelend staat hij bij het het plantje. Hij twijfelt of hij nu het kaartje zal lezen of zal wachten tot we weg zijn. Dat het plantje in een knal paarse pot zit met roze lintjes erbij maakt hem helemaal niks uit, zo ontroerd is hij dat hij van een reclasseringswerker –of überhaupt ooit van iemand- een housewarming cadeautje krijgt.

Hij was 17 toen hij als vluchteling vertrok uit een aanhoudend oorlogsgebied in Burundi. Sinds 2009 probeert hij een stabiel bestaan op te bouwen in Nederland, maar met een opleidingsachterstand, een taalbarrière en psychische kwetsbaarheid blijkt dit nog niet zo makkelijk. Op z’n zachts gezegd heeft hij een ‘kwade dronk’ waardoor hij vaak in conflict komt met anderen of met politieagenten en dan agressief wordt. Voor iemand die gebrekkig Nederlands spreekt, kan hij toevallig wel heel goed schelden.

Sinds 2016 is hij bekend bij de reclassering; ontkende eigenlijk altijd zijn alcoholprobleem, kreeg een hekel aan hulpverlenende instanties, vertrouwde bijna niemand meer en wilde bijvoorbeeld ook zijn handtekening nergens meer onder zetten. Binnen de zorgtak gingen er allerlei horrorverhalen te ronde over zijn verleden. Hij zou misschíen kindsoldaat zijn geweest, hij zou misschíen zijn vader vermoord hebben zien worden, zijn zus zou misschíen verkracht zijn. Wat nou allemaal wel of niet waar is, ik weet het eerlijk gezegd nog steeds niet.

Ik wilde hem niet (nog meer) ‘beknellen’ en ging –meer gevoelsmatig dan heel doordacht- voor de aanpak van optimistisch motiveren. Ik gaf hem daarom veel bewegingsruimte en kansen, waarschijnlijk meer dan gebruikelijk is. Hij was qua strafblad rijp voor de Inrichting Stelselmatige Daders (ISD), maar dat was in mijn beleving een verregaande maatregel voor iemand die wel graag (legaal) werkte en langzaamaan durfde te uiten dat hij slapeloze nachten had en alcohol en wiet nodig had om het verleden naar de achtergrond te dwingen. Voor een jongen die zich schaamde voor wie hij was geworden. Bovendien zou zo’n zware straf ook zijn verblijfsvergunning asiel in gevaar brengen. Hij begon voorzichtig contact te maken, luisterde naar adviezen en stelde zijn moeder voor, een kleurrijke Afrikaanse vrouw die een andere taal sprak maar zich toch verstaanbaar maakte.

Hij wordt nu geholpen met zijn geldzaken, het leren van de Nederlandse taal en er wordt geprobeerd om zijn psychische klachten te verminderen. Zijn verblijfsvergunning is verlengd met vijf jaar. Van een stichting, waar hij eerst meestal met een hoop kabaal de deur uit stormde, kreeg hij uiteindelijk een gedeelde woning met begeleiding. Vandaar het plantje! Een collega die hem ook kent zou lachen en ze zou zeggen dat we dit echt niet kunnen presenteren als een succesverhaal, en ze zou gelijk hebben. Nee, we hebben hem niet gered. Hij heeft nog steeds geen rust en hij is ook nog niet gelukkig. En ja, hij blijft een pain in the ass die (onder invloed) heel vervelend kan zijn en veel aandacht, tijd en energie kost.

Wat hebben we dan al wel bereikt? Hij heeft opnieuw leren vertrouwen. Bij ons afscheid schuift hij de meubels in zijn kamer opzij en moet ik voor de poster van Bob Marley, zijn held, gaan staan. De vlag van Burundi houden we samen boven ons hoofd terwijl er een foto wordt genomen. Hij huilt even. Om het plantje dwarrelt hij nog wat heen, besluit het kaartje vanavond pas te lezen. Bij de deur vraagt hij om een knuffel. De preek die ik misschien ga krijgen van collega’s en mijn leidinggevende, over afstand en nabijheid en onze rol als justitiële ketenpartner, neem ik maar even voor lief. Hij maakte namelijk, met allesbehalve agressie, contact.